Kolor oczu noworodków i dzieci: fakty biologiczne a mit „czarnych” tęczówek
W obiegowej opinii często powtarza się stwierdzenie, że noworodki rodzą się z „czarnymi oczami”. Jednak z biologicznego punktu widzenia to nieprawda. Tęczówki noworodków są rzadko kiedy rzeczywiście czarne — ich ciemny wygląd wynika z niedojrzałości strukturalnej oka oraz mechanizmów optycznych zachodzących w wodnistym zrębie tęczówki.
Tęczówka oka zaczyna się formować w trakcie życia płodowego, około 10.–12. tygodnia ciąży, z mezenchymalnych komórek grzebienia nerwowego. W kolejnych tygodniach powstaje jej dwuwarstwowa struktura: nabłonek barwnikowy i warstwa zrębu bogata w kolagen. Jednak melanocyty odpowiedzialne za produkcję melaniny migrują do zrębu i nabłonka tęczówki dopiero później i początkowo pozostają nieaktywne lub wytwarzają bardzo niewielkie ilości barwnika.
Po narodzinach tęczówka nie jest jeszcze w pełni rozwinięta:
zawiera dużo wody, ma cienką i przejrzystą strukturę, a melanocyty nie osiągnęły jeszcze pełnej funkcjonalności. Dlatego kolor oczu noworodka często wydaje się ciemny, szary lub granatowy — a w niektórych warunkach wręcz „czarny”.
Biologiczne przyczyny ciemnego wyglądu oczu noworodków
Ciemny wygląd tęczówek u noworodków wynika z kilku nakładających się zjawisk:
- Wysoka zawartość wody w zrębie powoduje intensywne rozpraszanie światła (efekt Rayleigha), nadając oku matowy, ciemny odcień.
- Cienkie warstwy tkankowe i brak wyraźnej struktury kolagenowej ograniczają efekt „jasności” oczu.
- Niska aktywność melanocytów skutkuje niewielką produkcją melaniny, co oznacza brak dominującej barwy.
Wbrew popularnemu mitowi, noworodki nie mają czarnych oczu w sensie pigmentacji — czarny kolor byłby wynikiem wyjątkowo wysokiego stężenia melaniny, a nie jej braku.
Dojrzewanie melanocytów i ustalanie się koloru oczu
Melanocyty w tęczówce zaczynają aktywniej produkować melaninę po narodzinach. Ustalenie docelowego koloru oczu jest procesem powolnym i podlega wpływowi hormonalnemu, szczególnie w okresie dojrzewania.
W praktyce:
W okresie niemowlęcym i dziecięcym kolor oczu może stopniowo się zmieniać: oczy jasne mogą ciemnieć lub stawać się bardziej nasycone.
W okresie pokwitania (pubertacji) pod wpływem wzrostu poziomu hormonów płciowych (głównie estrogenów i androgenów) aktywność melanocytów może ulec dalszej modyfikacji.
U niektórych osób ostateczna intensywność lub odcień koloru oczu (szczególnie przy zielonych, piwnych i bursztynowych tęczówkach) kształtuje się właśnie w czasie dojrzewania.
Hormony wpływają zarówno na ilość wytwarzanej melaniny, jak i na jej rozkład w strukturze zrębu tęczówki. Dlatego docelowy kolor oczu u ludzi staje się w pełni widoczny dopiero w późniejszym dzieciństwie lub nastoletniości, a nie bezpośrednio po urodzeniu.
Percepcja zmiennego koloru oczu
W oczach o niskiej pigmentacji dodatkowo występują zmienne efekty optyczne:
- rozproszenie światła w zrębie,
- odbicia zależne od kąta padania światła,
- kontrast otoczenia wpływający na percepcję barwy.
To powoduje, że oczy dziecka mogą wyglądać na zmieniające kolor, choć w rzeczywistości ich skład pigmentacyjny się nie zmienia.
Tęczówki noworodków są ciemne nie dlatego, że zawierają dużo melaniny, lecz dlatego, że ich struktura optyczna sprzyja rozpraszaniu światła i maskowaniu jasnych odcieni.
Melanocyty aktywują się stopniowo, a ich pełna funkcjonalność jest w znacznym stopniu regulowana hormonalnie — zwłaszcza w okresie dojrzewania.
Oczy noworodka przypominają mokry piasek: ciemne, ciężkie od wody. Wraz z dojrzewaniem tkanki — jak piasek wysychający na słońcu — oczy stopniowo ujawniają swój prawdziwy kolor. Tak jak nikt nie dziwi się, że z niemowlęcia wyrasta nastolatek, tak samo nie powinniśmy dziwić się, że z ciemnych, matowych, wodnistych, niedojrzałych tęczówek wyłania się docelowy odcień oczu.
Dlatego ostateczny kolor oczu ustala się na przestrzeni pierwszych kilku lub kilkunastu lat życia, a nie w okresie noworodkowym.
---
Bibliografia:
- Misiuk-Hojło, M., Stankiewicz, A. (red.). (2019). Okulistyka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. (dział: „Rozwój oka i narządu wzroku”, w tym omówienie rozwoju tęczówki i pigmentacji)
- Kaczmarek, M., Kornafel, J. (2015). Embriologia z elementami histologii. Wrocław: Edra Urban & Partner.(omówienie embriogenezy oka, migracji melanocytów z grzebienia nerwowego)
- Szaflik, J., Szaflik, J. P. (red.). (2017). Podstawy okulistyki. Warszawa: Medical Tribune Polska. (kompendium zawierające informacje o budowie i dojrzewaniu struktur oka)
- Sarnat, J. (2010). Rozwój i funkcje układu wzrokowego u dzieci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (specjalistyczne opracowanie o dojrzewaniu funkcjonalnym narządu wzroku i zmianach w strukturze oka w dzieciństwie)
Pięknego dnia!
Zapraszam na stacjonarne konsultacje kolorystyczne:
---
Arsenic.pl Aleksandra Galiszkiewicz
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz