Lipofuscyna w oku...
Brzmi naukowo — ale jest błędne. Lipofuscyna w oku istnieje, lecz nie w tęczówce i nie jest widoczna gołym okiem. Poniżej wyjaśniam krok po kroku, czym naprawdę jest lipofuscyna, co daje kolor tęczówkom i skąd biorą się te wszystkie piwne, złote plamki i przejścia barwne. Na zdjęciu widzimy tęczówki mojej podopiecznej, Anny, dla której przeprowadziłam stacjonarną analizę kolorystyczną w lipcu 2024 roku.
Czym jest lipofuscyna
Lipofuscyna to tzw. pigment starzenia — drobna mieszanina utlenionych lipidów i białek powstająca w komórkach, które długo żyją i nie potrafią w pełni degradować odpadów metabolicznych. W oku gromadzi się głównie w komórkach nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE, retinal pigment epithelium) Nature Eye, MDPI. To właśnie ta lipofuscyna odpowiada za autofluorescję dna oka w badaniach okulistycznych, ale wymaga specjalnych kamer — gołym okiem jej nie zobaczymy Nature SciRep.
 |
Ryc. 1. Ilościowa fundus autofluorescencja (qAF) w zdrowych oczach w wieku 6, 20, 30 i 42 lat. Górny rząd: obrazy SW-AF (488 nm). Dolny rząd: kolorowe mapy qAF w jednostkach arbitralnych (skala 0–1200); jaśniejsze barwy oznaczają większą intensywność sygnału. Wraz z wiekiem średni poziom qAF wzrasta. PMC
|
Uwaga merytoryczna: qAF mapuje lipofuscynę w komórkach nabłonka barwnikowego siatkówki (RPE) – to obraz dna oka, nie tęczówki. PMC Źródło i licencja: Sparrow JR, Duncker T. Fundus Autofluorescence and RPE Lipofuscin in Age-Related Macular Degeneration. Journal of Clinical Medicine. 2014;3(4):1302–1321. Figura 6. DOI: 10.3390/jcm3041302. Licencja: CC BY 4.0. mdpi.com |
Najważniejsze fakty:
- Nie występuje w tęczówce. Opisy histologiczne iris nie podają lipofuscyny jako składnika tej tkanki.
- Ziarnistości są mikroskopijne — nie mogą tworzyć widocznych nieuzbrojonym okiem plam.
- Zlokalizowana jest głęboko w oku — w RPE, za siatkówką.
Struktura tęczówki — to nie płaska, pomalowana tarcza
Wielu ludzi wyobraża sobie tęczówkę jak kolorowy dysk. W rzeczywistości to tkanka trójwymiarowa o budowie warstwowej i porowatej.
- Warstwa przednia i stroma — luźna sieć włókien kolagenowych z melanocytami i naczyniami. Tu powstają tzw. crypts of Fuchs (zagłębienia), które tworzą nieregularny rysunek.
- Mięsień zwieracz i rozwieracz źrenicy — zmieniają średnicę źrenicy i układ włókien, wpływając na sposób, w jaki światło się rozprasza.
- Tylne nabłonki barwnikowe — silnie ciemne, pełne eumelaniny, działają jak „czarny ekran” odcinający światło z tyłu oka EntoKey, NCBI Bookshelf.
Ta przestrzenna architektura sprawia, że światło nie tylko się odbija, ale też rozprasza i częściowo przenika przez stromę. Gdzie tkanka jest cieńsza lub melaniny mniej, tam wraca więcej światła — widzimy jaśniejsze plamki. To efekt optyczny i strukturalny, a nie obecność innego pigmentu.
Pigmenty, które naprawdę nadają kolor: melaniny
Feomelanina w oku występuje w śladowych ilościach i praktycznie nie daje wyraźnych efektów kolorystycznych — nie potrafi „zrobić” złotych plam. Te widoczne złotawe punkty to po prostu miejsca o niższej gęstości eumelaniny lub drobne różnice w strukturze stromy.
Krótko:
- Lipofuscyna nie tworzy barw tęczówki i nie jest widoczna gołym okiem — znajduje się głównie w komórkach nabłonka barwnikowego siatkówki.
- Kolory oczu to wynik melanin (przede wszystkim eumelaniny) oraz optyki wielowarstwowej, gąbczastej struktury tęczówki.
- Złote, piwne, cynamonowe plamki to naturalne zróżnicowanie ilości eumelaniny i światłocienia, a nie osobny pigment.
Źródła do samodzielnej weryfikacji (open access i przeglądy):
- Lipofuscin of the retinal pigment epithelium – Eye (Nature)
- Dontsov et al. 2024 – Pigment granules in RPE (MDPI)
- Wollstein et al. 2017 – Quantitative pigmentation of iris (Nature SciRep)
- Prota et al. 1998 – Characterization of melanins in human irides (ScienceDirect)
- Anatomy of the iris – NCBI Bookshelf
- Iris – Ento Key (anatomia i przekrój)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz